NXB Tự Do: Không có nội quy, Đoan Trang là luật?

Loa Phường

Ngày 19/07/2020, giữa 2 thành viên NXB Tự Do là Phạm Đoan Trang và Nguyễn Phương Hoa đã xảy ra một cuộc xung đột công khai trên mạng xã hội; trong đó Trang tố Hoa tham nhũng công quỹ, còn Hoa phản bác và tố Trang bè phái, vô ơn, nói xấu sau lưng. Để làm rõ bản chất của mâu thuẫn trong vụ việc, và ý nghĩa của nó đối với “phong trào dân chủ”, cũng như với người dân, chúng tôi xin đăng tải nguyên văn ý kiến của từng bên liên quan. Kỳ này sẽ xoay quanh những bài viết và tài liệu mà Hoa đưa ra để tự bào chữa cho mình, trong đó có một số thư riêng trong nội bộ NXB.

Sau bài tố Nguyễn Phương Hoa của Phạm Đoan Trang, riêng trong ngày 19/07, Hoa liên tục đăng 5 post để phản bác Trang và tự minh oan cho mình, trong đó có 1 post đã bị xóa đi. Bốn post còn lại có nội dung như sau: 

(1) Post thứ nhất

“AI LÀ NGƯỜI KINH DOANH DÂN CHỦ”

Bài viết này là câu trả lời đầu tiên của tôi về bài viết bôi nhọ danh dự nhân phẩm của tôi mà cô Phạm Đoan Trang đăng trên FB của mình sáng nay. Hơn 1 tuần qua, cô Trang đã khiến tôi đi từ bất ngờ này đến bất ngờ khác về độ tàn nhẫn của một con người.

Cô Trang là nhà báo, nổi tiếng văn hay chữ tốt, cực kỳ sắc sảo với kỹ thuật thao túng truyền thông, nên tôi không thể nào sánh kịp. Tuy nhiên, SỰ THẬT THÌ CHỈ CÓ MỘT MÀ THÔI.

NXB Tự Do chính thức được thành lập vào tháng 2/2019 bởi 4 người, trong đó có cô Trang và tôi. Trên thực tế tôi đã hỗ trợ cô Trang in ấn từ tháng 10/2018. Kể từ khi thành lập, anh chị em trong NXB luôn phải đối mặt với nguy hiểm, sống thiếu thốn về mọi mặt, và không được ai biết đến do hoạt động âm thầm. Nhưng nhờ các thành viên luôn giúp đỡ, yêu thương, đùm bọc nhau trong mọi hoàn cảnh, nhất là những lúc có anh em bị bắt, bị đánh và khó khăn nào chúng tôi cũng vượt qua. Nhưng tiếc thay, an ninh đã không phá được NXB mà chính một sáng lập viên đã đạp nó tan nát.

Cho đến ngày 02/07/2020, tôi và cô Trang vẫn ở chung một nhà, ăn chung một mâm. Cho đến ngày này, tôi vẫn còn để xe máy của gia đình tôi cho cô Trang mượn sử dụng. Chúng tôi từng thân thiết nhau như chị em ruột thịt, chăm lo sức khỏe cho nhau. Mỗi lần cô Trang gặp vấn đề về an ninh thì tôi là người đưa cô về ở chỗ chúng tôi kể từ sau khi vườn rau Lộc Hưng bị phá. Rất nhiều người biết về việc này, trong đó có các thành viên NXB.

Khi giữa chúng tôi có chút bất đồng nhỏ về công việc, điều vẫn thường xuyên xảy ra giữa những người làm việc chung, tôi đã gửi một tâm thư cho Trang để mong muốn 2 bên hiểu nhau, cùng tìm ra một giải pháp chung. Tuy nhiên, cô Trang đọc mà không hề trả lời.

Sau đó, tôi được nghe nhiều người nói lại rằng cô Trang đã phát tín tin đồn khắp mọi nơi rằng tôi cướp tiền của NXB, đồng thời nhân danh NXB để đi lừa gạt tiền (nội dung khá giống như bài viết cô ta đăng lên). Chính vì vậy, ngày17/7, tôi đã giải trình và gửi sổ sách thu chi vào một nhóm chat bao gồm cô Trang, tôi và những người có liên quan cùng với những người hỗ trợ chúng tôi lập hội bên Melboune, Úc, nơi chúng tôi mở tài khoản ngân hàng. Phải nói thêm rằng tài khoản này hiện đã được bạn thân cô Trang phong toả và phần lớn số tiền mà cô Trang đề cập trong bài của mình vẫn còn nằm ở đây, một số nhỏ khác nằm ở tài khoản của cháu gái tôi (cũng đang ở Úc) nhằm để trả nợ những khoản mà tôi đại diện NXB để vay hoạt động.

Tuy vậy, trái ngược hoàn toàn những gì cô Trang hô hào trên mạng, sau khi nhận được báo cáo thu chi, cô Trang đã lờ đi và không trả lời tôi 1 lời nào. Tôi những tưởng rằng cô ta xấu hổ vì hiểu nhầm và đặt điều dối trá cho tôi nên cũng không nói gì thêm mà chỉ chờ phản hồi từ những người còn lại. Tôi vẫn đang còn ngồi chờ, thì hôm nay (19/07/2020) cô Trang đã tung ra stt “tố cáo” tôi.

Trong bài “tố cáo” tôi của cô Phạm Đoan Trang đề cập đến 2 khoản hỗ trợ của 2 tổ chức nước ngoài và cho rằng tôi đã ăn chặn số tiền này. Thực chất việc sử dụng 2 khoản tiền này như thế nào?

Xin thưa cùng cộng đồng, cần nói rõ, tôi là một người không biết tiếng Anh và không thể giao dịch trực tiếp cùng 2 tổ chức nước ngoài nói trên. Khoản hỗ trợ của tổ chức A như trong stt của cô Trang đề cập, chính cô Trang là người viết hồ sơ và nộp báo cáo cho nhà tài trợ, tuy nhiên, trong quá trình viết hồ sơ cô Trang có thảo luận với tôi. Hồ sơ để xin khoản hỗ trợ này được viết và gửi đi vào khoảng tháng 12/2019 sau khi một số anh em NXB bị lộ và phải đi trốn. Ý định của cô Trang là nhập toàn bộ số tiền này vào quỹ của NXB để có tiền chi dùng cho các hoạt động. Vì thực sự, chúng tôi rất khó khăn trong việc gây quỹ ủng hộ in sách, vì đa số bà con hải ngoại không thích việc in sách, còn trong nước thì bị chặn tài khoản nên không thể nhận hỗ trợ. Và để tăng khoản thu cho NXB, cô Trang đã thêm vào tên của 2 người, tuy cũng là thành viên nhưng không gặp khó khăn gì trong đợt đó.

Thông tin mà chúng tôi có được về khoản hỗ trợ này hoàn toàn do cô Trang cung cấp.

Sau khi được nhà tài trợ trả lời đồng ý hỗ trợ, tôi đã đi gặp từng anh em có tên trong danh sách để hỏi ý kiến của họ về việc tiếp nhận khoản hỗ trợ này. Có 5 người đồng ý góp quỹ, trong đó có tôi và cô Trang, một người không được hỏi ý kiến (vì cô đã rời NXB tại thời điểm này và không gặp nguy hiểm gì). Tuy nhiên, việc đồng ý của cô Trang chỉ là nói miệng, lời nói gió bay. Chính cô Trang là người đưa tài khoản của Luật Khoa cho nhà tài trợ A để họ chuyển tiền vào vì tại thời điểm đó NXB không có tài khoản ở nước ngoài để sử dụng. Tiền vẫn nằm trong tài khoản của Luật Khoa cho đến ngày 29/06/2020 chúng tôi mới nhận hết. Trong suốt quá trình này, để có chi tiêu, chúng tôi đã phải vay mượn một số người thân quen. Số tiền mà NXB đi làm từ thiện trong đợt giãn cách xã hội (từ 01/04 đến 15/04/2020) và số tiền 30 triệu gửi hỗ trợ cho mẹ con chị Thêu đều nằm trong khoản tiền này. Tiền đã chi ra hàng trăm triệu, nay cô Trang yêu cầu tôi trả lại cho thành viên theo danh sách, ý cô là như thế nào???  (trong khi đó các thành viên được yêu cầu trả lại đó lại đồng ý góp quỹ)

Việc kêu gọi hỗ trợ cho anh Phùng Thủy, từ đầu đến cuối tôi đều không được biết cho đến khi cô Trang nhờ tôi nhận tiền và chuyển giúp cho anh Thủy.

Số tiền do nhà tài trợ B mà cô Trang đề cập, nhờ công ơn của cô Trang mà hiện nay vẫn đang còn nằm yên trong tài khoản bên Úc. Hợp đồng với nhà tài trợ B do một người khác trong NXB đứng tên ký và quản lý. Theo hợp đồng này thì tiền không phải đem phát cho từng thành viên mà được dùng để chi cho một hoạt động. Do tiền chưa về, chúng tôi lại cũng phải vay mượn để thực hiện (tổng cộng đã chi là 18 triệu). Nay cô Trang yêu cầu phong tỏa tài khoản của chúng tôi ở bên Úc, trong khi anh em NXB đang phải sống lay lứt vạ vật, thử hỏi lương tâm cô ở đâu?

Mọi hoạt động của NXB đều có sự bàn bạc và thống nhất trong nội bộ những người có liên quan. Nay cô Trang rũ bỏ mọi trách nhiệm, đổ hết tội lỗi cho tôi. Tiền anh em đa góp quỹ và đã bỏ ra chi dùng, nay yêu cầu tôi phải hoàn trả, thử hỏi sự tín nghĩa của cô ở đâu?

Bản thân tôi tuy không giàu có nhưng không phải là nghèo, tôi thừa khả năng kiếm tiền để có một cuộc sống yên ổn, không cần phải sống chui rúc cực khổ để “kinh doanh dân chủ” như cô Trang nói. Tôi lại là một người vô danh trong cộng đồng mạng, dựa vào điều gì để tôi có thể “kinh doanh” đây? Nếu dựa vào tên tuổi của cô thì sao cô để tôi qua mặt dễ dàng như vậy ???

Tôi không bình luận gì nhiều về sự việc đáng tiếc này. Chỉ xin dẫn ra một số bằng chứng để cộng động mạng tự có sự đánh giá khách quan. Quý vị chỉ cần xem qua một vài bằng chứng thì có thể tự đánh giá ai là người nói dối và trở mặt.

Nhân đây cũng xin chân thành cảm ơn những người đã tin tưởng tôi mà liên lạc để kiểm tra thông tin hai chiều ngay sau khi nghe tin từ cô Trang. Cũng rất xin lỗi một số cá nhân, tổ chức đã vô tình bị vướng phải những chuyện này. Tôi sẽ cố gắng tối đa để không vì những mâu thuẫn cá nhân mà gây ảnh hưởng tới người khác.”

 

(2) - Post thứ hai

(3) - Post thứ ba

(4)- Post thứ tư

Như vậy, phần tự bào chữa của Nguyễn Phương Hoa vô tình tiết lộ 2 thực tế.

Thứ nhất, nó cho thấy NXB Tự Do tồn tại nhờ tiền tài trợ thay vì nhờ độc giả, nhờ tiền của nước ngoài thay vì tiền của người Việt Nam. Như vậy, nó gần với một cơ quan tuyên truyền hơn là một nhà xuất bản độc lập. Thêm nữa, ảnh hưởng của nó đối với cộng đồng độc giả có lẽ đã bị thổi phồng. Không thể nói rằng cuốn sách có nhiều ảnh hưởng đến độc giả khi độc giả không sẵn sàng chi tiền để mua sách.

Thứ hai, nó cho thấy NXB Tự Do là tổ chức thiếu chuyên nghiệp, thiếu dân chủ và thiếu minh bạch một cách đáng ngạc nhiên. Sau gần 1 năm rưỡi hoạt động, họ vẫn không có điều lệ và nội quy, không có quy trình sử dụng tài chính và nhân sự. Họ chi tiêu tài chính, đóng băng tài khoản và kỷ luật thành viên dựa trên những quyết định đơn phương của Phạm Đoan Trang, chứ không thông qua bất cứ một quy trình dân chủ  và minh bạch nào. Đặc biệt, việc kỷ luật Nguyễn Phương Hoa đã được thực hiện bằng các cáo buộc một chiều của Phạm Đoan Trang, cùng một đám đông đấu tố, hạ nhục trên mạng xã hội, thay vì bằng các cuộc họp và nỗ lực điều tra trong nội bộ tổ chức. Bà Hoa đã không có cơ hội để cung cấp bằng chứng và tự bào chữa cho mình trước khi quyết định kỷ luật được đưa ra. Trong khi đó, Phạm Đoan Trang, một người đã tuyên bố rời khỏi NXB Tự Do từ 9 ngày trước khi vụ việc diễn ra, dường như vẫn đang chi phối toàn bộ hoạt động của NXB.

Với sự thiếu chuyên nghiệp, thiếu dân chủ và thiếu minh bạch này, NXB Tự Do đã đi ngược lại các giá trị nền tảng của hoạt động nhân quyền, mà nhiều nhà tài trợ và đối tác của họ chắc chắn đã đặt ra. Như vậy, việc tài trợ cho họ có thể là lãng phí theo nhiều nghĩa.