Loa Phường
Trong tháng 9 và
tháng 10/2019, dư luận đã liên tục trải qua 4 sóng truyền thông lớn liên quan đến
vấn đề ô nhiễm môi trường, chủ yếu xuất phát từ các sự cố quanh địa bàn Hà Nội.
Chúng bao gồm vụ cháy nhà máy Rạng Đông, gây phát tán khí thủy ngân (ngày 28/08);
đợt sương bụi gây nắng nóng ở Hà Nội và TP.HCM (kéo dài khoảng 3 tuần kể từ giữa
tháng 9); vụ báo Phụ Nữ công kích việc tập đoàn SunGroup phá hủy rừng Tam Đảo
(ngày 21/09); và vụ nước sinh hoạt từ Nhà máy Sông Đà bị nhiễm bẩn (ngày
08/10/2019). Bên cạnh đó, phong trào bãi khóa, biểu tình toàn cầu vì biến đổi
khí hậu (20/09) cũng tác động không nhỏ đến dư luận trong nước.
Trong nửa cuối
tháng 10, do ảnh hưởng từ chuỗi sự kiện liên tiếp vừa nêu, vụ nước sinh hoạt từ
Nhà máy Sông Đà bị nhiễm bẩn đã khiến cư dân trên địa bàn Hà Nội rơi vào trạng
thái hoang mang; đồng thời bị giới chống đối tận dụng để công kích chính quyền
thành phố Hà Nội và Nhà nước, để đòi thay đổi chế độ.
a. Việc dầu thải của
công ty gốm sứ Thanh Hà gây chảy vào nguồn nước của Nhà máy Nước sạch Sông Đà
(Viwasupco)
Theo thông tin từ
cơ quan điều tra và báo chí, đầu tháng 10/2019, con gái Chủ tịch Hội đồng Quản
trị công ty gốm sứ Thanh Hà (tên Trang) và thủ kho vật tư của công ty (tên Trần
Thành Chung) đã lén bán 10 m3 dầu thải cho nhóm Lý Đình Vũ.
Sau khi sơ chế số
dầu ở Hưng Yên, để giữ lại những gì còn sử dụng được, ngày 08/10, nhóm này chở
phần dầu còn lại đến đổ trộm ở khe núi sát Suối Trâm tại hai xã Phúc Minh và Phúc
Tiến, Kỳ Sơn, Hòa Bình (cách kênh dẫn nước của Nhà máy Nước sạch Sông Đà khoảng
800 m).
Sau đó, khu vực Suối
Trâm có mưa to, khiến số dầu nhớt lan nhanh đến kênh dẫn nước của nhà máy.
Ông Nguyễn Đức
Truyền (Chủ tịch Hội đồng Quản trị công ty gốm sứ Thanh Hà) cho rằng nhóm Lý
Đình Vũ đổ trộm dầu thải ở khe núi vì động cơ lợi nhuận, do chi phí xử lý dầu
thải lên tới 3,5 triệu VNĐ/m3.
b. Phản ứng của
công ty Viwasupco trong vụ việc
Sáng 09/10,
Viwasupco phát hiện dầu thải trong suối Bằng và đường liên xã, liền rải cát
toàn bộ bề mặt đường có dính dầu, huy động công nhân và thuê người dân đi vớt dầu.
Chiều cùng ngày, công ty báo sự việc với Công an xã Phúc Tiến và Công an huyện
Kỳ Sơn, Hoà Bình. Tuy nhiên, họ không báo cáo sự việc với UBND tỉnh Hòa Bình và
thành phố Hà Nội.
Ngày 10/10, cư dân
nhiều quận của Hà Nội thông báo rằng nước sinh hoạt của họ (do Viwasupco cung cấp)
có màu đen và mùi hắc như dầu, không sử dụng được. Ước tính có hơn 250.000 hộ
dân, tương đương 18% số hộ dân Hà Nội, bị ảnh hưởng bởi vụ việc. Nhiều hộ phải
mua nước đóng bình về sử dụng, hoặc xếp hàng chờ nhận nước sạch bơm từ xe bồn,
do Công ty Nước sạch Hà Nội cung cấp.
Ngày 14/10, ông
Nguyễn Văn Tốn (Tổng Giám đốc Viwasupco) nói với báo chí rằng không bưng bít
thông tin, “mùi lạ” chỉ là mùi clo và nước không có vấn đề gì.
Sau khi Sở Xây dựng
Hà Nội công bố kết quả giám định nguồn nước, và chỉ đạo Viwasupco thực hiện
ngay việc súc xả toàn bộ hệ thống nước sạch sông Đà vào ngày 15/10, đến ngày
16/10, Viwasupco mới tạm dừng cấp nước sạch để thau rửa bể chứa, súc rửa toàn bộ
đường ống.
Tuy nhiên, ngày
17/10, ông Bùi Đăng Khoa (Phó Giám đốc Viwasupco) vẫn tuyên bố rằng “Chúng tôi
là nạn nhân lớn nhất” và từ chối xin lỗi khách hàng.
Ngày 21/10, đại biểu
Quốc hội Nguyễn Thanh Hồng (Uỷ viên Thường trực Uỷ ban Quốc phòng An ninh) trả
lời báo chí rằng người dân có thể khởi kiện Viwasupco, yêu cầu bồi thường thiệt
hại. Một số đại biểu khác cũng trả lời báo chí rằng Viwasupco cần bị xử lý
nghiêm do hành xử thiếu trách nhiệm trong vụ việc.
Ngày 25/10,
Viwasupco ra thông cáo báo chí để xin lỗi khách hàng, đồng thời hứa sẽ đền bù bằng
cách cấp nước miễn phí trong 1 tháng.
c. Phản ứng của
chính quyền thành phố Hà Nội trong vụ việc
Ngay sau khi người
dân phản ánh về tình trạng nước sinh hoạt nhiễm bẩn, ngày 11/10, thành phố Hà Nội
lập đoàn kiểm tra liên ngành đi lấy mẫu nước xét nghiệm, dự kiến có kết quả sau
7 ngày.
Ngày 15/10, thành
phố mở họp báo, cho biết nước bị nhiễm độc và đưa ra khuyến cáo "chỉ nên
dùng để tắm giặt, không sử dụng để nấu ăn, uống". Cụ thể: “Các mẫu xét
nghiệm đều có hàm lượng Styren, thuộc nhóm các chỉ tiêu giám sát mức độ C, cao
hơn giới hạn cho phép (20 µg/L) theo QCVN 01:2009/BYT từ 1,3 đến 3,65 lần. Các
chỉ tiêu giám sát nước độ A: 8/8 mẫu nước đạt quy chuẩn đối với 14/15 chỉ tiêu
giám sát. Chỉ tiêu mùi vị là không đạt”. Thông tin này khiến dư luận lo lắng,
vì Styren có khả năng gây ung thư, giảm thị lực, giảm thính giác, và gây tổn
thương hệ thần kinh.
Cùng ngày 15/10,
thành phố chỉ đạo Viwasupco xúc rửa toàn bộ hệ thống cấp nước sông Đà (bao gồm
nhà máy, đường ống, bể chứa tại các chung cư); và rà soát, cải thiện toàn bộ
trang thiết bị cùng quy trình quản lý nhà máy.
Ngày 18/10, thành
bố công bố rằng nước từ hệ thống của Viwasupco “đã đạt chuẩn Styren”, có thể sử
dụng. Dù vậy, nhiều hộ dân vẫn tiếp tục mua nước đóng bình vì chưa yên tâm, hoặc
vì bể nước ở các chung cư chưa được xúc rửa.
2. Tạo không khí
hoảng loạn, thất vọng trước 4 sự cố môi trường liên tiếp diễn ra
Nhân những diễn biến
vừa kể, nhiều bộ phận của dư luận phi chính thống đã đẩy mạnh tuyên truyền, để
tạo không khí hoảng loạn, thất vọng trước 4 sự cố môi trường liên tiếp diễn ra.
Nhiều trang tin viết rằng người dân Hà Nội bị bủa vây bởi khí thủy ngân, bụi mịn
và nước nhiễm Styren; hiện đang phải quay lại xếp hàng mua nước hoặc đi sơ tán ở
vùng khác như trong “thời bao cấp”, “thời chiến tranh”, “ngày tận thế”.
Trong hướng tuyên truyền này, cánh
phóng viên bất mãn chuyên viết về đề tài môi trường – như Mai Quốc Ấn, Mai Phan
Lợi, Đỗ Cao Cường – đang giữ vai trò khá nổi bật. Cụ thể:
Người
|
Hoạt động tuyên truyền
|
Mai Quốc Ấn
|
Là người đầu tiên gọi vụ
cháy nhà máy Rạng Đông là “thảm họa môi trường cấp quốc gia”, khiến dư luận ở
Hà Nội rơi vào tình trạng hoảng loạn. Hiện đang liên tục khai thác chủ đề môi
trường để tuyên truyền, trong sự phối hợp với doanh nhân Lê Hoài Anh và một số
nhóm hoạt động về môi trường ở TP.HCM.
|
Mai Phan Lợi
|
Nhân vụ cháy nhà máy Rạng
Đông, ngày 11/09/2019, Lợi lập group “Tiếng nói của nạn nhân mắc bệnh do môi
trường không an toàn”. Group này được trợ lực bởi 2 group khác của Lợi, là
“Góc nhìn Báo chí – Công dân” và “Xanh & Sạch” (vốn hình thành từ chiến dịch
phản đối thực phẩm bẩn, do Diễn đàn Nhà báo Trẻ tiến hành năm 2016). Hiện giới
báo chí bất mãn liên tục đăng một lượng lớn bài viết về ô nhiễm môi trường
trong group “Tiếng nói…”, kèm theo các bình luận thiếu căn cứ, sai sự thật hoặc
công kích chế độ, khiến độc giả hoang mang.
|
Đỗ Cao Cường
|
Tuyên truyền một cách
thiếu căn cứ, rằng mọi vùng đất ở Việt Nam đã hoặc sẽ bị nhiễm độc, khiến người
dân chết vì bệnh tật.
|
3. Các hoạt động
tung tin đồn thiếu căn cứ về vụ việc
Từ ngày 19 đến
ngày 21/10, Mai Phan Lợi và Trần Song Hào tung tin rằng Nhà máy Nước Sông Đuống
đã thuê người đổ dầu vào nguồn nước của Viwasuco, để cạnh tranh không lành mạnh.
Ngoài ra, cũng có tin đồn rằng vụ việc này do nhóm lợi ích gây ra, để “đấu đá
trước thềm Đại hội Đảng”. Tuy nhiên, lời khai của các bên liên quan trong vụ việc
cho thấy những khả năng này không lớn.
Bên cạnh đó, một số
nhà “dân chửi” đã lấy ảnh chụp một ống nước thải ở Thái Lan, để giả làm ống nước
sinh hoạt ở Việt Nam, nhằm kích động quần chúng:
4. Các hoạt động tận
dụng vụ việc để công kích chính quyền thành phố Hà Nội
Nhiều cây bút chống
đối viết rằng chính quyền thành phố Hà Nội đã hành xử một cách thiếu trách nhiệm,
chậm trễ trong vụ cháy nhà máy Rạng Đông và vụ nhiễm độc nguồn nước của
Viwasupco.
Chẳng hạn, BBC hôm
15/10 viết: “Báo chí Việt Nam nêu thẳng nhiều vấn đề như ‘sông chết, phố xá
ngập lụt’, ‘mất nhiều đất công lại còn ngập trong nợ nần’ của Hà Nội. Sang
năm 2019, đợt ô nhiễm không khí nghiêm trọng chưa từng có xảy đến với Hà Nội gần
đây gây hoang mang cho dự luận Việt Nam và đặt câu hỏi về năng lực của chính
quyền và lãnh đạo đô thị này. Cùng lúc, lãnh đạo Việt Nam và Hà Nội vẫn đang
muốn thành phố ‘có lộ trình phát triển công nghiệp 4.0 và phấn đấu trở thành
thành phố thông minh’…”.
Trong khi đó, Mai
Quốc Ân chỉ ra rằng dù ngày 18/10, thành phố Hà Nội thông báo rằng nước từ sông
Đà đã đạt tiêu chuẩn Styren theo QCVN 01:2009/BYT, thực ra bộ quy chuẩn này đã
hết hiệu lực từ năm 2018, khi được thay thế bằng QCVN 01-1:2018/BYT. Thông điệp
tuyên truyền của Ấn không có nhiều sức nặng, vì trong cả 2 bộ tiêu chuẩn vừa kể,
giới hạn Styren cho phép đều là 20 µg/L.
5. Nhận định
Nhìn lại toàn bộ
chuỗi sự kiện, có thể thấy Viwasuco đã có thái độ vô trách nhiệm, thiếu tôn trọng
khách hàng. Qua việc báo chí chính thống làm rõ sự vô trách nhiệm cùng những
khuất tất khác của Viwasuco, và qua việc các đại biểu Quốc hội đề nghị xử lý
nghiêm hoặc kiện công ty này, có thể thấy guồng máy chính trị của Việt Nam đang
xem xét vụ việc một cách công tâm, không bao che cho người sai phạm.
Trong vụ nhiễm bẩn
nước sông Đà, chính quyền thành phố Hà Nội đã bắt tay vào việc kiểm tra, xử lý
sự cố chỉ 1 ngày sau khi nhận được thông báo của người dân. Cơ quan chức năng
đã gấp rút xét nghiệm mẫu nước, để có kết quả sớm 3 ngày so với thời hạn dự
tính. Chính quyền cũng đã điều động các xe bồn để cung cấp nguồn nước thay thế
cho người dân. Vì vậy, nhìn một cách công tâm, chính quyền thành phố Hà Nội đã
phản ứng khá hiệu quả trong vụ việc, nhờ rút kinh nghiệm từ các sự cố môi trường
trước.
Ngoài ra, cần nhớ
rằng thủ phạm chính trong vụ này là một nhóm người tham lam. Nếu bạn vì động cơ
hoặc bức xúc chính trị mà đổ hết trách nhiệm trong vụ việc cho chính quyền, bạn
đang bóp méo sự thật.
Hiện nay, một số
NGO – như CHANGE và Thế Hệ Xanh - đang cung cấp những hướng dẫn khá chi tiết về
cách thức làm sạch không khí, làm sạch nước để ứng phó với các sự cố môi trường.
Cư dân Hà Nội nên dành thời gian để tìm hiểu những hướng dẫn hữu ích này, thay
vì ngồi than vãn với Mai Quốc Ấn và Mai Phan Lợi.
Trong vụ nhiễm bẩn nước sông Đà, chính quyền thành phố Hà Nội đã bắt tay vào việc kiểm tra, xử lý sự cố chỉ 1 ngày sau khi nhận được thông báo của người dân. Cơ quan chức năng đã gấp rút xét nghiệm mẫu nước, để có kết quả sớm 3 ngày so với thời hạn dự tính. Chính quyền cũng đã điều động các xe bồn để cung cấp nguồn nước thay thế cho người dân. Vì vậy, nhìn một cách công tâm, chính quyền thành phố Hà Nội đã phản ứng khá hiệu quả trong vụ việc, nhờ rút kinh nghiệm từ các sự cố môi trường trước.
Trả lờiXóa