Bào chữa kiểu gì cho hành vi "xúc phạm quốc kỳ" của Huỳnh Thục Vy

Loa Phường

Ngày 01/09/2017, để bày tỏ quan điểm phản kháng chế độ, Huỳnh Thục Vy đã xịt sơn trắng lên 2 lá cờ đỏ sao vàng mà UBND phường Thống Nhất, thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đắk Lắk cắm 2 bên lề đường Hồ Chí Minh. Vì vậy, dự kiến cuối tháng 11 này, Tòa án Nhân dân thị xã Buôn Hồ dự kiến xử sơ thẩm Huỳnh Thục Vy về tội "Xúc phạm quốc kỳ", theo Điều 276 Bộ luật Hình sự 1999 đã khiến một số tổ chức, cá nhân chống đối đã có hoạt động tuyên truyền để chuẩn bị dư luận trước phiên tòa. Các động thái đáng kể đến từ Huỳnh Thục Vy và gia đình, đài BBC tiếng Việt, và Phạm Lê Vương Các.

Cụ thể, ngày 12/11, đài BBC tiếng Việt đã thực hiện một cuộc phỏng vấn dài với Huỳnh Thục Vy, và đặt nó trong loạt bài "Global Vietnamese". Cuộc phỏng vấn này đưa ra 3 thông điệp để xây dựng hình ảnh Vy. Thứ nhất, Vy nói thẳng rằng mình muốn thay thế chế độ chính trị hiện tại của Việt Nam bằng chế độ dân chủ tư sản, mà Vy cho là ưu việt hơn. Thứ hai, Vy kể rằng Nhà nước Việt Nam thường xuyên "sách nhiễu" Vy và những người xung quanh, để ngăn cản Vy hoạt động. Thứ ba, Vy phỏng đoán rằng Nhà nước truy tố Vy vì 3 mục đích, là ngăn cư dân địa phương ủng hộ Vy, ngăn Vy tiếp tục liên lạc với các nhóm chống đối người Thượng ở Tây Nguyên, và ép Vy xin ra nước ngoài tị nạn để tránh phải vào tù khi con nhỏ đủ 3 tuổi. Qua thái độ của Vy khi nói về trường hợp Trần Huỳnh Duy Thức, có thể thấy Vy để ngỏ khả năng đi tị nạn.

Trong khi đó, ông Huỳnh Ngọc Tuấn, bố của Huỳnh Thục Vy, đang phàn nàn trên mạng xã hội rằng mình chưa được mời đến phiên tòa của con gái.

Cũng trong tuần qua, Phạm Lê Vương Các đã viện dẫn luật nhân quyền quốc tế để khẳng định rằng Huỳnh Thục Vy vô tội. Đầu bài viết, Các thừa nhận rằng theo Khoản 3, Điều 19 của Công ước Quốc tế về các Quyền Dân sự và Chính trị, thì hành vi "tự do biểu đạt" có thể bị hạn chế vì lý do trật tự công cộng hoặc an ninh quốc gia. Tuy nhiên, theo một văn bản hướng dẫn thi hành Công ước mà Uỷ ban Nhân quyền công bố vào năm 2011, thì Ủy ban "quan ngại" với những luật về tội không tôn trọng Quốc kỳ. Từ đó, Các tuyên bố rằng Huỳnh Thục Vy vô tội, vì Luật Điều ước Quốc tế của Việt Nam quy định rằng: "Trường hợp văn bản quy phạm pháp luật và điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác nhau về cùng một vấn đề thì áp dụng quy định của điều ước quốc tế đó".

Tuy nhiên, văn bản hướng dẫn mà Phạm Lê Vương Các nêu không hề khẳng định một cách chắc chắn rằng người "xúc phạm quốc kỳ" phải được xem là vô tội. Văn bản đề cập đến vấn đề này bằng một ngôn ngữ thiếu chắc chắn, như sau:

"...Công ước đánh giá cao những biểu đạt không bị ngăn cản (...) mọi nhân vật của công chúng, bao gồm cả (...) người đứng đầu nhà nước và chính phủ, đều có thể là đối tượng chính đáng của những phê phán và đối lập về chính trị. Theo đó, Ủy ban bày tỏ quan ngại với những luật về những vấn đề này, như tội khi quân, bất kính, không tôn trọng người có thẩm quyền,[88] không tôn trọng cờ và các biểu tượng, phỉ báng người đứng đầu nhà nước...".

Vậy sau khi văn bản trên có hiệu lực vào năm 2011, dân chúng các nước đa đảng có tiếp tục bị phạt vì tội "khi quân" không? Cuối năm 2011, một người đàn ông Australia đã bị phạt 803 USD do dám chĩa mông về phía nữ hoàng Anh khi biểu tình. Năm 2016, một người Malaysia phải chịu 1 năm tù vì tội xúc phạm hoàng gia, và chính phủ Malaysia không công bố lời xúc phạm đó. Đầu năm 2018, một hiệu trưởng trường tiểu học ở Campuchia phải đối diện với mức án 5 năm tù giam do công kích vua và hoàng tử nước này trên Facebook. Tuy nhiên, Thái Lan mới là nước nổi tiếng nhất về án tù dành cho tội "khi quân". Tháng 10/2015, một người đang bị tạm giam để điều tra về tội "xúc phạm hoàng gia" đã chết trong tù, và Bộ Tư pháp Thái Lan tuyên bố rằng ông này tự tử. Tháng 12 cùng năm, một công nhân Thái Lan phải đối diện với mức án 37 năm tù, vì tội đăng nội dung xúc phạm con chó của nhà vua Thái Lan lên Facebook. Tháng 06/2017, một người Thái Lan khác đã bị kết án 35 năm tù vì đăng nội dung xúc phạm hoàng gia lên Facebook. Những vụ việc trên đã xảy ra mà không có bất cứ sự can thiệp nào từ luật nhân quyền quốc tế.

Trên đây mới là vài ví dụ tiêu biểu. Ở mỗi quốc gia, tùy thuộc vào đặc điểm văn hóa, tôn giáo, tin ngưỡng của đa số người dân mà đề ra các quy phạm pháp luật tương ứng để bảo vệ các giá trị của cộng đồng mình. Nếu bạn đến các quốc gia Hồi giáo mà hôn nhau ngoài đường thì cẩn thận mà "nhập kho". Văn bản pháp luật quốc tế về nhân quyền ai cũng biết đều do các nước mạnh chi phối nên dễ hiểu họ đề cao giá trị mà họ tôn vinh, tuy nhiên hầu hết đều để ngỏ hoặc thừa nhận việc áp dụng quy phạm pháp luật trên cơ sở tôn trong giá trị văn hóa, đạo đức, tín ngưỡng của mỗi dân tộc, mỗi đất nước. Ngay cả ở Mỹ, hành vi liên quan đến ứng xử, tín ngưỡng ở bang này thì bị xử lý nhưng sang bang khác thì lại vô tội là chuyện bình thường. Thế nên ở Việt Nam, hành vi xúc phạm quốc kỳ là vi phạm pháp luật, còn nếu Huỳnh Thục Vy, Phạm Lê Vương Các và các đồng đảng muốn thoải mái xúc phạm quốc kỳ không bị xử lý hình sự, họ có quyền lựa chọn rời bỏ quốc gia để tới nơi phù hợp với "tín ngưỡng" của mình!