TP - LTS. Trung thành, nhất quán hay là
cố hữu một phong cách riêng có trong quan điểm, lập luận của học giả Nguyễn
Trần Bạt? Lọt tai êm thuận hay nghịch nhĩ, có lẽ tùy thuộc vào sự thẩm định của
bạn đọc về những luận bàn trên báo Tiền Phong thời gian qua những là doanh nhân
biệt phủ, và cả về cải cách giáo dục…

Tổng Bí thư Nguyễn
Phú Trọng gặp gỡ và nói chuyện với kiều bào ở nước ngoài
về Việt Nam ăn Tết
xuân Mậu Tuất (7/2/2018). Ảnh: Như Ý.
Dịp 30/4 này, học giả Nguyễn Trần Bạt
lại có dịp tâm sự với bạn đọc qua cuộc trò chuyện với nhà báo Xuân Ba.
Hòa giải, hình như đã xong?...
Xuân Ba: Thưa
anh, 30/4 lại đến. Chắc anh hẳn chưa quên cái thở dài nổi tiếng của cố Thủ
tướng Võ Văn Kiệt... Một sự kiện liên quan đến chiến tranh khi nhắc lại, có
hàng triệu người vui, mà cũng có hàng triệu người buồn. Đó là vết thương chung
của dân tộc, cần được giữ lành thay vì lại tiếp tục làm cho nó thêm rỉ máu...
Rồi không hòa hợp hòa giải được, con
người mà không quy tụ được thì nguồn lực nào cũng rơi rụng dần.
Ông Sáu Dân nói câu ấy cách nay đã hơn
10 năm. Ông còn nhấn mạnh muốn hòa giải hòa hợp được thì phải thực tâm khoan
dung và nhân ái. Anh nghĩ gì về những chuyện trên? Về thực trạng hòa giải, hòa
hợp?
Nguyễn Trần Bạt: Về
hòa hợp, ta sẽ bàn đến sau. Riêng tôi thì lại nghĩ khác về hòa giải… Tôi khá
băn khoăn về vấn đề anh đặt ra. Thứ nhất là vấn đề hòa giải nên xem lại, bởi vì
bài toán xung đột của chiến tranh đã được giải xong rồi, người thắng kẻ thua
cũng rõ rồi.
Hòa giải là phải có hai bên, bên thắng
trận đã được khẳng định và vẫn còn nguyên đó, còn bên bại trận thì ai tập hợp
để đặt ra vấn đề hòa giải? Trải qua một cuộc đấu tranh lâu dài, trong nội bộ
một bên thế nào cũng có nhiều quan điểm khác nhau nên cũng có thể đặt ra vấn đề
hòa giải giữa những cánh khác nhau của một bên. Thế nhưng bên thắng chưa bao
giờ đề cập đến bất cứ một mâu thuẫn nào bên trong, nên chắc là không phải đặt
ra vấn đề hòa giải các cánh trong một bên. Xưa cũng có ai dám đặt ra vấn đề
giữa Vua Lê và Chúa Trịnh phải có hòa giải đâu. Vì thế tôi nghĩ bây giờ không
có cơ sở nào để đặt ra vấn đề hòa giải.
Một vài nhà chính trị trước đây cũng có
đặt ra chuyện này, nhưng tôi nghĩ các cụ cũng nói một cách truyền thống thế
thôi, chứ thực sự không còn tồn tại khái niệm hòa giải ở giai đoạn sau Giải
phóng nữa. Có thể trong lương tâm của một vài cụ có cái áy náy, chủ yếu là cái
áy náy thoáng qua của người thắng trận. Mấy năm cuối đời của Thủ tướng Võ Văn
Kiệt, tôi có mối quan hệ với ông cụ. Chúng tôi có vài ba buổi nói chuyện với
nhau, tôi không nghĩ ở trong ông có vấn đề hòa giải mà là sự áy náy của một
người thắng trận. Một vài nhà lãnh đạo có tình cảm có thể có sự áy náy, lăn tăn
về cái gì đó thái quá của người thắng trận, thí dụ như mình có thô lỗ, có kiêu
ngạo, có quyết liệt quá chăng? Thế nhưng, đấy là tình cảm không phải là vấn đề
chính trị, nên không thể đặt ra vấn đề hòa giải. Nhiều khi những tình cảm
như vậy phải giấu đi vì tính dứt khoát tiến công, tính nhất quán của tâm lý
cách mạng.

Nhân
dân Sài Gòn đón chào quân Giải phóng tiến vào giải phóng thành phố, ngày
30/4/1975.
Ảnh: Hứa Kiểm/TTXVN.
Và những sắc thái khác nhau của
hoà hợp
Xuân Ba: Thế
còn vấn đề hòa hợp?
Nguyễn Trần Bạt: Hòa
giải là kết quả của sự thương lượng chính trị của các phe chính thống giai đoạn
trước 30/4/1975. Còn hòa hợp là công việc mà Đảng Cộng sản Việt Nam đã làm từ
năm 1946 đến giờ. Hòa hợp là một trong những thành tựu chính trị quan trọng
nhất của những người cộng sản Việt Nam. Họ đã giải quyết vấn đề này qua từng
giai đoạn khác nhau trong suốt cuộc chiến tranh. Một Phạm Duy tham gia
kháng chiến từ những ngày đầu và một trong những người đầu tiên thẩm định và
hát Tiến quân ca của Văn Cao. Một Phạm Duy dinh tê, chống cộng quyết
liệt. Một Phạm Duy cùng hàng trăm ca khúc cổ vũ lính tráng Việt Nam cộng hòa
(VNCH). Rồi Phạm Duy bùng sang Mỹ, cuối đời lại về xứ Việt ở và chết ở Sài Gòn.
Anh thấy từ những ngày đầu tiên sự phân hóa trong các lực lượng tham gia cuộc
cách mạng của chúng ta đã rất rõ ràng và ngay từ lúc ấy những người cộng sản đã
phải giải quyết vấn đề hòa hợp rồi. Nếu không giải quyết tốt vấn đề hòa hợp thì
những người cộng sản không thể tập hợp lực lượng tiến hành cuộc chiến tranh
Đông Dương lần thứ nhất với người Pháp và cả cuộc chiến tranh Đông Dương lần
thứ hai với người Mỹ. Tôi biết có khá nhiều Việt kiều lặng lẽ tham gia cả cuộc
chiến tranh Đông Dương lần thứ nhất và lần thứ hai. Tôi có quen một số người
như vậy, trong đó có con gái của luật sư Trịnh Đình Thảo. Tôi gặp chị ấy trên
đường đi B. Bố vợ tôi cũng là một Việt kiều, là bạn chiến đấu của những người
như thế.
Công nhận người cộng sản đã đưa ra rất
nhiều giải pháp cho sự hòa hợp. Tôi từng cộng tác rất gần gũi với hai nhân vật
hòa hợp với những người cộng sản, đó là bác Nguyễn Xuân Oánh, quyền Thủ tướng
VNCH và Phó chủ tịch Hội luật gia Việt Nam, bà Ngô Bá Thành. Họ từng là những
người cộng tác và lĩnh lương trong công ty của tôi. Tôi biết cả bà Mã Thị Chu,
vợ Bộ trưởng Nguyễn Văn Hiếu.
Nếu
không giải quyết tốt vấn đề hòa hợp thì những người cộng sản không thể tập hợp
lực lượng tiến hành cuộc chiến tranh Ðông Dương lần thứ nhất với người Pháp và
cả cuộc chiến tranh Ðông Dương lần thứ hai với người Mỹ.
Những người cộng sản rất có kinh nghiệm
trong việc tổ chức sự hòa hợp dân tộc để xây dựng các lực lượng phục vụ cuộc
cách mạng. Cho nên, có thể nói là ở nước chúng ta hòa hợp dân tộc không phải là
vấn đề hậu chiến. Ở các quốc gia khác có bộ Cựu chiến binh để giải quyết vấn đề
hậu chiến, còn ở Việt Nam, do đặc điểm của cuộc chiến tranh quá lâu dài, cho
nên vấn đề hòa hợp dân tộc không chỉ là vấn đề hậu chiến, mà còn là vấn đề xây
dựng lực lượng ngay trong cuộc chiến tranh. Đến giai đoạn hiện nay thì mở cửa
và hội nhập, tham gia quá trình toàn cầu hóa về bản chất cũng là hòa hợp dân
tộc. Những người cộng sản Việt Nam đã thay đổi bản thân mình từ Đại hội VI để
tạo ra năng lực hội nhập, đấy là dấu hiệu triết học của quá trình hòa hợp dân
tộc.
Còn việc đặt ra vấn đề hòa giải hòa
hợp, đâu đó trên truyền thông và mạng xã hội là chủ ý của một số lực lượng muốn
những người cộng sản Việt Nam phải chính thức thừa nhận từ bỏ chủ nghĩa Mác -
Lênin, từ bỏ con đường chủ nghĩa xã hội. Tôi tin chắc rằng những người cộng sản
không bao giờ chấp nhận điều ấy, không chấp nhận đòi hỏi ấy, vì họ là lực lượng
duy nhất thắng trong một cuộc cách mạng và chiến tranh lâu dài hơn nửa thế kỷ.
Ở trong nước bây giờ không còn lực lượng chính thống nào khác để thương lượng
về hòa giải, chỉ có vấn đề hòa hợp trên những khía cạnh khác nhau mà thôi.
Những ai muốn hòa hợp thì hãy thừa nhận họ. Nếu chúng ta không thảo luận rõ
ràng về chuyện này thì tôi với anh vô tình trở thành đồng minh vu vơ của những
lực lượng không có tập hợp (hoặc chỉ tập hợp trên một không gian ảo là mạng xã
hội).
Xuân Ba: Anh
Bạt ạ, hình như việc này phải có một sự chỉ huy thống nhất và chẳng thể
thiếu vai trò một thủ lĩnh, một nhạc trưởng chứ không đơn thuần có một chủ
thuyết là ổn?
Nguyễn Trần Bạt: Có
thể nói Chủ tịch Hồ Chí Minh là người vô cùng tuyệt vời trong giải quyết vấn đề
hòa hợp tất cả các lực lượng để tiến hành cuộc kháng chiến trường kỳ.
Câu nói của Cụ: “Thôi Bác cháu mình lại
lên Việt Bắc vậy” là biểu hiện đầy đủ của khái niệm hòa hợp. Bởi vì nếu không
lùi một chút thì ông Cụ không tập hợp được lực lượng lên Việt Bắc. Chính những
ứng xử có tính chất hòa hợp dân tộc đã giúp Hồ Chí Minh tập hợp được lực lượng
lên chiến khu. Chính sách mặt trận nổi tiếng của Hồ Chí Minh chính là hòa hợp
dân tộc, diễn ra ngay trong chính các quá trình cách mạng, chứ không phải hậu
cách mạng. Đấy là thành tựu lớn về mặt khoa học chính trị của Hồ Chí Minh. Quá
trình học tập tư tưởng Hồ Chí Minh đừng nên bỏ sót việc tổng kết những kinh
nghiệm của ông Cụ trong việc sử dụng khái niệm hòa giải và hòa hợp dân tộc để
tổ chức ra lực lượng làm cách mạng.
Như vậy, những người cộng sản Việt Nam
đã giải quyết vấn đề hòa giải và hòa hợp dân tộc ngay trong chính cuộc cách
mạng của chúng ta. Do cuộc cách mạng lâu dài cho nên vấn đề ấy được giải quyết
trong từng giai đoạn một, đến năm 1975 chúng ta chiến thắng và không còn phải
giải quyết vấn đề hòa giải nữa. Ở qui mô toàn cầu, đất nước chúng ta cũng đã
giải quyết vấn đề hòa giải với phương Tây và với thế giới thông qua chính sách
mở cửa, hội nhập.

Xuân Ba: Thưa
anh, khái niệm thường là một cái gì chung chung. Ta nói chuyện thực tế đời
thường cùng chi tiết nhé? Lần ấy tôi đi Hải Lăng, Quảng Trị, trên bàn thờ một
gia đình thấy có ba tấm ảnh thờ. Hỏi gia chủ là một Bà Mẹ Việt Nam anh hùng. Mạ
chỉ ông tê chồng tui là liệt sĩ chống Mỹ. Thằng ni con tui cũng là liệt
sĩ chống Mỹ. Còn thằng tê là sĩ quan VNCH chết trận.
Chắc anh biết có rất nhiều những gia
cảnh éo le như thế.
Anh nghĩ gì về những mất mát đau thương
và lộ trình gian nan nhọc nhằn của việc hòa giải hòa hợp? Và có thực sự cốt lõi
của sự hòa giải là giải tỏa những mâu thuẫn trong nội bộ người Việt phát sinh
từ năm 1945?
Nguyễn Trần Bạt: Xin
lỗi anh, thế giới dạy chúng ta rằng nếu không minh bạch về mặt khái niệm, mọi
quá trình chính trị đều bế tắc. Việt Nam chúng ta càng phải dứt khoát về mặt
khái niệm, không thể lơ mơ, ề à. Còn thực tế thì luôn có mẫu số chung là sinh
động.
Chính
sách mặt trận nổi tiếng của Hồ Chí Minh chính là hòa hợp dân tộc, diễn ra ngay
trong chính các quá trình cách mạng, chứ không phải hậu cách mạng. Ðấy là thành
tựu lớn về mặt khoa học chính trị của Hồ Chí Minh.
Ví dụ nhé, chúng ta phải hòa hợp với
thế giới trong việc xây dựng kinh tế thị trường. Trước năm 1986 chúng ta không
có kinh tế thị trường. Việc thừa nhận tồn tại kinh tế thị trường trong khuôn
khổ không gian chính trị của người Việt là một bước hòa giải về mặt tư tưởng,
đấy là bước tiến khổng lồ của những người cộng sản. Tôi cũng có góp phần cá
nhân vào quá trình này. Tôi từng đưa đại sứ Leonard Unger, và đại sứ Woodcock, hai
quan chức tham gia việc xử lý vấn đề hậu chiến như viện trợ và đền bù chiến
tranh đến Việt Nam. Tôi từng dự cuộc thảo luận giữa hai đại sứ với Bộ trưởng
Ngoại giao của chúng ta lúc đó là anh Nguyễn Mạnh Cầm.
Bây giờ thỉnh thoảng anh Cầm đến đây
chơi với tôi với tư cách là Chủ tịch hội đồng hương Nghệ An ở Hà Nội.
Tôi đưa cho anh một ví dụ khác về hòa
hợp. Năm 1989, tôi đến Mỹ, một số người đề nghị tôi gặp anh Đoàn Văn Toại, lúc
ấy là giám đốc Viện dân chủ hóa Việt Nam thuộc Quốc hội Hoa Kỳ. Sau này khi về
nước tôi có mời anh ấy nhưng công an không cho phép. Cách đây khoảng chục năm,
tôi gặp lại và ăn cơm với anh ấy ở Hà Nội, lúc đó tôi mới biết con trai của anh
ấy là chồng của ca sĩ Trần Thu Hà, con nhạc sĩ Trần Hiếu. Bữa ăn ấy có cả một
vị nguyên đại tá tình báo hải quân Hoa Kỳ, ông ấy có xưởng sản xuất chân tay
giả của cựu chiến Mỹ ở Việt Nam để phục vụ những người cụt chân, cụt tay do
chiến tranh gây ra. Chính họ là người hậu thuẫn cho tôi trong việc giúp giáo sư
Nguyễn Huy Phan sau này tổ chức đội phẫu thuật nụ cười. Nói như thế để anh hiểu
những người cộng sản cực kỳ biến tiệp và tế nhị trong việc xử lý những vấn đề
chính trị liên quan đến hòa hợp dân tộc.

Các
nhà lãnh đạo kinh tế APEC tại Tuần lễ cấp cao APEC 2017.
Hòa nhưng phải hợp?
Xuân Ba: Anh
Bạt ạ, chiến tranh đã hủy hoại không chỉ thể xác mà còn tàn phá tinh thần của
dân tộc Việt. Nó chia rẽ giữa những người Việt Nam với nhau, giữa bên thắng và
bên thua. Phía nào cũng có cái lý của mình... Anh lý giải thế nào về sự loay
hoay ấy trong vấn đề hòa hợp dằng dặc đến hàng chục năm trời?
Nguyễn Trần Bạt: Không
bao giờ có thể làm chuyện ấy một cách triệt để. Tôi từng kể với Thủ tướng Võ
Văn Kiệt về một ví dụ mà tôi đã trải nghiệm. Năm 1990, tôi mua một cái nhà ở
Sài Gòn. Nhà của tôi nhìn sang sân thể thao Lan Anh. Bà già bán nhà cho tôi
muốn bán được nhanh để có tiền chia cho các con và sau đó sang Mỹ sống với một
trong những người con. Em tôi thay mặt tôi mặc cả từ 85 lượng vàng xuống 80
lượng. Tôi nói với em tôi là cứ mua với giá 85 lượng bởi bà ấy có nói với tôi
là bà phải chia cho các con tiền bán nhà rồi mới đi Mỹ được. Thế là tôi đã mua
nhà của bà ấy với giá cao nhất. Sau đó một vài năm, mỗi lần quay lại Sài Gòn là
bà ấy lại đến mượn ghế của quán cà phê đối diện ngồi nhìn ngắm ngôi nhà cũ của
mình. Tất cả mọi người khi ra khỏi không gian sống cũ của mình đều lưu luyến
như thế, không bao giờ con người có thể hòa hợp thật sự được. Chúng ta chỉ có
thể tạo điều kiện vĩ mô để con người hòa hợp, chứ không thể sắp đặt để sự hòa
hợp đến đồng đều trên từng con người một. Các nhà chính trị đôi khi chủ quan
tưởng rằng giữa vi mô và vĩ mô đâu đó có quan hệ logic với nhau, nhưng không
phải thế. Quan hệ vĩ mô là quan hệ của chính trị, quan hệ vi mô là quan hệ của
tiền bạc. Đất nước chúng ta chắc là không đủ tiền bạc để thu xếp các quan hệ vi
mô, cho nên đừng hy vọng vào chuyện ấy. Tôi có nói với ông Sáu Dân rằng, khi
nào kiếm được 10 cái nhà ở bên Mỹ thì người ta mới quên được cái nhà cũ ở Sài
Gòn. Còn nếu chỉ có 1-2 cái thì không bao giờ họ quên, bởi vì 1 cái nhà ở Sài
Gòn bán đi mua được 2-3 cái nhà bên Mỹ.
Chúng
ta chỉ có thể tạo điều kiện vĩ mô để con người hòa hợp, chứ không thể sắp đặt
để sự hòa hợp đến đồng đều trên từng con người một.
Tôi nói thêm với anh rằng hòa hợp là
một quá trình vô cùng tốn kém. Khi bình thường hóa quan hệ với Hoa Kỳ, Nhà nước
ta buộc phải đối mặt với vấn đề xử lý tài sản của người Mỹ ở Việt Nam, trong đó
vấn đề nhà đất của Việt kiều chiếm phần chủ yếu. Thủ tướng Phan Văn Khải lúc ấy
là phó Thủ tướng phụ trách tài chính rất lo. Trợ lý của ông là ông Nguyễn Thiệu
nói với tôi rằng: “Bây giờ tồn tại vấn đề như vậy. Cậu có cách gì không?”. Tôi
đem câu chuyện này nói với Gary Hart, chủ của một công ty luật hàng đầu ở Mỹ,
từng là ứng cử viên tổng thống Mỹ. Ông ấy nói, nếu tôi có thể vận động
Chính phủ thì ông ấy sẵn sàng đến Việt Nam để giúp tư vấn miễn phí. Tôi đã tìm
nhiều cách để ông ấy đến được Việt Nam và đã gặp được Phó Thủ tướng thường trực
Phan Văn Khải. Rốt cuộc chúng ta cũng đi qua được cửa ải ấy chỉ với mấy chục
triệu đô la chứ không phải mấy tỷ như dự kiến ban đầu.
Những năm 1980, trước khi nước Đức
thống nhất, chúng ta có hàng chục nghìn người lao động ở Đức, Chính phủ Cộng
hòa Liên bang Đức cực kỳ đau đầu. Đại sứ Cộng hòa Liên bang Đức ở Hà Nội đã hợp
tác với chúng tôi để nghiên cứu xử lý vấn đề người lao động Việt Nam trốn trại
ở Đức. Những câu chuyện như vậy là nội dung của quá trình giải quyết vấn đề hòa
hợp dân tộc. Gần đây những người như anh Phạm Nhật Vượng, anh Lê Viết Lam… về
nước gây dựng những doanh nghiệp lớn cũng là kết quả của quá trình hòa hợp dân
tộc. Họ là những người khôn ngoan, nếu không thấy có những dấu hiệu hòa hợp thì
còn lâu họ mới về.
Xuân Ba: Nhân
đây cũng cảm phiền anh thử ngoái lại nhiều quốc gia, dân tộc cũng có bi kịch
chia cắt đất nước như nước mình, nhưng lộ trình hòa giải hòa hợp của họ không
dai dẳng như mình? Cuộc chiến tranh Nam-Bắc Mỹ cũng phải đặt ra vấn đề hòa giải
và hòa hợp chứ? Đức cũng từng có hai miền Đông-Tây và Bức tường Berlin…
Nguyễn Trần Bạt: Tôi
không rành lắm chuyện các dân tộc khác xử lý chuyện hòa hợp và hòa giải dân tộc
cụ thể như thế nào, nhưng tôi cho rằng những người Cộng sản Việt Nam xử lý vấn
đề này như vậy là rất khoa học. Tôi không nghĩ những người cộng sản Việt Nam vô
tâm trong vấn đề hòa giải và hòa hợp dân tộc, nếu không hòa hợp dân tộc trước
năm 1975 chúng ta không thể giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Sự thống
nhất của người Tây Đức và người Đông Đức là sự sáp nhập hai nhà nước thuần túy,
nó là biểu hiện của sự thống nhất chính trị, còn tài sản thì không thống nhất,
nên ít phức tạp hơn.
Còn cuộc chiến tranh Nam-Bắc Mỹ đã
có hàng chục tiểu thuyết mô tả chuyện ấy. Anh nên tìm đọc để tìm ra tính
đặc thù của nó. Đó là sự thẳng thắn sòng phẳng nhưng không gay gắt.
Xuân Ba: Có
hẳn những công trình nghiên cứu về căn tính của người Việt… Không ít người đổ
riệt cho căn tính chung chung của người Việt là cực đoan, bảo thủ nên khó ngồi
lại được với nhau? Rằng người Việt ngày nay có chỉ số niềm tin vào nhau khá
thấp. Ý anh thế nào?
Nguyễn Trần Bạt: Có
thể ở một số quốc gia người ta hóa giải hận thù và hòa hợp nhanh vì họ không có
các lực lượng đòi hỏi những người cầm quyền phải làm thế này, thế kia để thỏa
mãn cho mình. Ví dụ, đôi khi đâu đó có ý kiến cho rằng muốn hòa hợp hòa giải
thành công thì hệ thống chính trị này phải từ bỏ chủ nghĩa Mác - Lênin, từ bỏ
chủ nghĩa xã hội. Đòi hỏi ấy không thực tế. Không có kẻ thắng nào trên đời này
từ bỏ các ưu thế của mình để hòa giải và hòa hợp với các lực lượng thua trận.
Xuân Ba: Tôi
thật sự hơi bị choáng khi các phương tiện truyền thông vừa qua đồng loạt nhấn
mạnh một sự kiện lần đầu tiên nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong - Un và phu nhân
cùng Ban lãnh đạo tối cao xem biểu diễn âm nhạc Hàn Quốc ngay tại thủ đô Bình
Nhưỡng. Rằng ông Kim Jong-un đã mỉm cười, chụp ảnh chung cùng với dàn
nhạc K-pop của Hàn Quốc. Rồi ông Kim bắt tay các thành viên của Red Velvet, ban
nhạc nổi tiếng nhất của Hàn Quốc mà những bài hát của họ từng được quân
đội Hàn Quốc dùng làm “vũ khí” trong cuộc chiến tranh tâm lý nhằm vào các binh
sĩ Triều Tiên. Kết thúc buổi biểu diễn hơn 2 giờ đồng hồ, Ông Kim cười tươi “
Hãy gửi lời nhắn của tôi tới Tổng thống Moon rằng, chương trình giao lưu nghệ
thuật này thật ý nghĩa. Cảm ơn các bạn vì đã mang món quà này tới cho người dân
Bình Nhưỡng”.
Nguyễn Trần Bạt (cười):
Họ vẫn làm chính trị là chủ yếu. Thưa với anh, nếu khả năng hòa hợp của họ lớn
thật như thế thì họ đã thống nhất lâu rồi. Rất nhiều đại sứ Hàn Quốc đã tự ái
với tôi khi họ cổ vũ cho khái niệm thống nhất còn tôi lại nói phải thận trọng
với sự thống nhất. Có một ông đại sứ bây giờ làm hiệu trưởng một trường đại học
của người Hàn Quốc ở Đà Lạt đã từng cáu với tôi về chuyện đó. Sau này gặp
lại, ông ấy đã công nhận tôi nói có lý. Trước đây ông ấy nói về vấn đề thống
nhất bán đảo Triều Tiên như là một tất yếu, vì Hàn quốc mạnh hơn. Tôi cười và
nói rằng từ xưa đến nay tôi chưa thấy ở đâu trên thế giới này mà sự thống nhất
bắt đầu từ miền Nam. Bây giờ anh thấy đấy, sự thống nhất bán đảo Triều Tiên nếu
có xảy ra là bắt đầu từ miền Bắc. Ý chí để thống nhất là yếu tố mạnh nhất chứ
không phải vũ khí và lực lượng. Đối với một quả bom hạt nhân thì tất cả sự giàu
có của thủ đô Seoul không có mấy ý nghĩa. Người Hàn Quốc từng nghĩ đến chuyện
dịch chuyển thủ đô Seoul lùi hơn nữa về phía Nam để tránh bị hủy diệt. Trong
đấu tranh chính trị, chưa chắc người giàu đã là người mạnh. Gặp phải những đối
tượng ghê gớm và liều lĩnh thì càng giàu càng yếu.
Xuân Ba: Tôi
từng gặp không ít những phàn nàn chuyện biểu tình hô hét trương cờ vàng ở nước
nọ quốc gia kia sao cứ triền miên dai dẳng vậy? Anh nghĩ gì về việc này?
Nguyễn Trần Bạt: Chuyện
anh nhắc làm tôi nhớ từng đọc đâu đó rằng cứ mỗi sáng khi Putin đi làm, cứ đến
điện Kremlin là ông ấy hỏi các trợ lý rằng hôm nay người dân biểu tình về vấn
đề gì. Phải tập làm quen với các biểu hiện cơ bản của khái niệm dân chủ. Dân
chủ không phải là nhường quyền cho ai mà là chuẩn bị thái độ để chấp nhận ai
đó, cái gì đó. Tổng thống Mỹ đến đâu cũng gặp biểu tình, thế thì việc gì cá
nhân ai đó phải đau đầu khó chịu? Chúng ta từng thích thú những cuộc biểu tình
chống chiến tranh Việt Nam. Tại sao chúng ta phấn khởi về một loại biểu tình mà
lại không chuẩn bị sức lực, tâm thế để đối phó với một loại biểu tình khác. Đấy
là trạng thái chưa trưởng thành về mặt chính trị học.
Xuân Ba: Hồi
nãy nhân anh có nhắc đến loạt bài trên Tiền Phong vừa rồi về cuộc hội ngộ của
hai người lính, một QĐND một VNCH sau 45 năm… Tôi nghĩ mạo muội thế này, 45 năm
trước, hai bàn tay hai phía chiến tuyến ấy đã từng chìa ra như gợi mở báo hiệu
cho một trữ lượng, một tiềm năng hòa hợp ăm ắp tràn đầy. Nhưng 43 năm đã qua,
tỷ lệ hòa hợp chỉ là những cá nhân đơn lẻ và không phải số đông. Có phải người
Việt mình còn đâu đó chưa thực tâm khoan dung, chân thành hòa hợp như ông Sáu
Dân từng bày tỏ?
Nguyễn Trần Bạt: Đó
là một câu chuyện thú vị. Nhưng nếu cứ mải mốt đi tìm các bằng chứng về sự thân
hữu của con người thì chúng ta sẽ phát hiện ra nhiều bằng chứng cơ hội. Hòa hợp
là một thói quen. Dostoievsky nói như thế này: “Ta yêu loài người nhưng ta rất
khó chấp nhận việc ngủ chung phòng với người khác”. Đừng suy luận theo kiểu hai
bàn tay của hai cá thể đã bắt từ trước rồi để suy ra vấn đề hòa hợp dân tộc
đang diễn tiến chậm chạp. Về nguyên tắc, chính trị kích động những tâm lý tiêu
cực có thể dẫn đến các hiện tượng tiêu cực. Chúng ta đã đi qua những bước rất
dài trong quá trình giải quyết các vấn đề hòa giải, hòa hợp.
Trong
cuộc đấu tranh lâu dài của chúng ta, không hòa hợp thì không thể xây dựng lực
lượng được, không hòa giải thì không có luật sư Nguyễn Hữu Thọ, luật sư Trịnh
Ðình Thảo… tham gia các lực lượng của miền Nam.
Trong cuộc đấu tranh lâu dài của chúng
ta, không hòa hợp thì không thể xây dựng lực lượng được, không hòa giải thì
không có luật sư Nguyễn Hữu Thọ, luật sư Trịnh Đình Thảo… tham gia các lực
lượng của miền Nam. Chúng ta đã hòa giải để xây dựng lực lượng và sau chiến
tranh chúng ta đã hòa hợp, đỉnh cao nhất của hòa hợp là cải cách và mở
cửa. Phải ghép tất cả các sự kiện vĩ mô như vậy với nhau để tạo ra dòng
chảy của tư tưởng về lĩnh vực này, còn các biểu hiện tình cảm là ngẫu nhiên.
Về phương diện vi mô, để thay đổi nếp
sống, để hòa hợp con người khó lắm. Còn về vĩ mô thì chúng ta đã làm cái việc
hòa hợp dân tộc rồi. Cuộc sống là như thế, sự hòa hợp diễn ra phong phú lắm,
thể hiện dưới nhiều hình thức lắm.
Tôi nghĩ cuộc sống tự nó làm thay đổi
tất cả các ranh giới, các mức độ. Cuộc sống tự điều chỉnh. Khi nó điều chỉnh,
nó sẽ tạo nền cho sự hòa hợp chính trị. Cái khó khăn nhất là hòa hợp. Nó thấm
vào mỗi con người với mức độ nông sâu khác nhau, tạo ra các biểu hiện khác nhau
của sự hòa hợp.
Chúng ta đôi khi cứ hay lo lắng hơi bị
viển vông do xuất phát từ những nhận định quan liêu, cảm tính. Ví dụ, nhiều
người lo lắng về hiện tượng người dân Việt cõng thuê hàng lậu qua biên giới
đông kìn kìn, cho rằng như vậy là người ta không có lòng yêu nước! Nếu xem xét
lòng yêu nước bằng những chuyện như vậy thì chúng ta sẽ mua lấy những nỗi buồn
không đáng có. Khuân hàng thì vẫn cứ phải làm để kiếm tiền, nhưng trước họa xâm
lăng thì những người sẵn sàng cầm súng chắc chắn là sẽ đông hơn những người đi
khuân hàng. Hãy để cho cuộc sống tự thu xếp và đừng sợ dân mình chểnh mảng đánh
mất đi lòng yêu nước.
Xuân Ba: Xin
cảm ơn học giả Nguyễn Trần Bạt về cuộc chuyện trò này.
XUÂN BA
Thật là buồn và đau lòng vì dân tộc Việt nam đã hy sinh nhiều nhưng chỉ thống nhất được về mặt địa lý hành chính, chưa thể thống nhất về ý chí tâm hồn con người.
Trả lờiXóa“Lưỡi gươm cắt đất ngăn miền” (Ba mươi năm đời ta có Đảng – Tố Hữu) không chỉ chia đôi đất nước mà còn chia cắt cả lòng người, len lỏi vào từng gia đình của người dân Việt. Chúng ta không phủ nhận do điều kiện khách quan lịch sử, có lúc hòa hợp và hòa giải vẫn tiến triển chậm và gặp nhiều khó khăn. Thế nhưng, có lẽ thấu hiểu nỗi đau mất mát do chiến tranh gây ra nên ngay từ rất sớm, Đảng và Nhà nước Việt Nam đã quan tâm và ban hành những chủ trương, chính sách nhằm thực hiện hòa hợp và hòa giải dân tộc.
XóaTôi nghĩ một điều rất quan trọng trong việc hòa giải là phải xem xét và tôn trọng sự khác biệt. Tệ lắm thì cũng phải dung thứ cho sự khác biệt, chứ không phải thấy có sự khác biệt thì tìm cách triệt hạ. Những người Cộng sản đã làm được điều đó, chấp nhận chìa tay ra đón nhận những người thuộc chế độ cũ, hy vọng những người này cũng chấp nhận sự khác biệt về ý thức hệ, cái đó nó hiện tại không còn quan trọng nữa
Trả lờiXóaĐảng và Nhà nước Việt Nam đã làm hết sức với tinh thần hòa hợp và hòa giải để mọi người dân Việt ở trong và ngoài nước cùng nhau “gác lại quá khứ, hướng tới tương lai” vì một nước Việt Nam hùng cường và thịnh vượng. Tất cả những kẻ chống lại xu thế tốt đẹp này chắc chắn sẽ bị bánh xe lịch sử nghiền nát. Và, tất cả những luận điệu hằn học và chống đối này chỉ như những viên sỏi nhỏ ném vào biển nước bao la.
Trả lờiXóaluôn hằn học và rêu rao rằng hòa hợp và hòa giải ở Việt Nam là “hòa hợp kiểu giả cầy”, nào là “hòa hợp, hòa giải là trò lừa bịp của cộng sản”, vân vân và vân vân rồi đòi phải lật đổ Cộng sản để hòa hợp hòa giải, chỉ riêng việc muốn hòa hợp và hòa giải mà lại đòi đánh đổ Đảng Cộng sản Việt Nam, đã được Hiến pháp hiến định là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội thì thử hỏi những người này hòa hợp với ai, hòa giải với ai?
XóaPhích Nước Nóng@ chính xác, lúc sinh tiền, ông Nguyễn Cao Kỳ – nguyên Phó Tổng thống chế độ Sài Gòn nổi tiếng là người “chống cộng” kịch liệt. Thế nhưng sau khi về quê hương, chứng kiến sự đổi thay của đất nước và những chủ trương, chính sách về hòa hợp, hòa giải của Đảng và Nhà nước Việt Nam ông đã phải công nhận rằng những người Cộng sản Việt Nam hiện đang làm rất tốt và làm tốt hơn các ông. Đa số chống Cộng cực đoan đều bị truyền thông chống cộng mụ mị về tình hình đất nước hiện tại nên mới thế
Xóahòa giải hòa hợp hay hòa gì đi chăng nữa, cốt lõi vẫn là sự tôn trọng những khác biệt, chứ không phải thấy có sự khác biệt thì tìm cách triệt hạ. Những người Cộng sản đã làm được điều đó, chấp nhận chìa tay ra đón nhận những người thuộc chế độ cũ, còn những người cũ, chỉ cần có lòng hướng về quê hương thì luôn được đón nhận.
Trả lờiXóabọn rận chủ này thực sự đâu có hiểu biết gì về cái gọi là hòa hợp hòa giải dân tộc. Muốn hòa hợp hòa giải dân tộc thì các người, những con người vẫn đang luôn mơ tưởng về việc khôi phục chế độ cũ, Hãy từ bỏ mơ tưởng viển vông của mình đi trước đã
XóaTrong khi Đảng và Nhà nước sẵn sàng đón nhận những người ở phía bên kia chiến tuyến, tạo mọi điều kiện cho những người nay được về nước thăm thú quê hương, ra thăm biển đảo thì vẫn còn những kẻ cực đoan, cố hữu vẫn giữ tư tưởng chống cộng, những kẻ này không xứng đáng được đón nhận
Trả lờiXóaHòa hợp hòa giải chỉ dành cho những người thực sự có lòng, muốn quay đầu về với cố hương, còn những kẻ đến bây giờ vẫn điên cuồng chống cộng thì tốt nhất không có hòa hợp với hòa giải gì với chúng nó. Ngụy là ngụy, chấp nhận thì về, không chấp nhận thì biến.
Trả lờiXóachính xác người dân việt nam vốn có tinh thần đoàn kết bầu ơi thương lấy bí cùng, tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn. Đã là người việt nam ai cũng yêu chuộng hòa bình, yêu thương đùm bọc nhau hết. Nhưng cứ giữ cái tư tưởng thù địch như bọn rận thì làm sao hòa hợp hòa giải dân tộc được
XóaÔng Trần Bạt đã lý giải vấn đề hòa hợp hòa giải của VN rất hay,rất chí lí lại chí tình.Cái anh nhà báo Xuân ba thì là anh rận chủ đã cố tình hỏi khó,nhưng ông Bạt đã đưa ra những luận cứ không thể chối cãi.Xem ra thì hòa hợp là vấn đề vĩ mô,phải giải quyết theo hướng vĩ mô.Nhưng những anh thua cuộc lại muốn hòa hợp trên thế thắng và có điều kiện.Từ cái chuyện "Trả lại tên cho em"lấn sang phải tuyệt giao với chế độ cộng sản...Nói khó nghe như vậy thì chỉ có anh Quang sẹo,anh Nguyên Ngọc cô Đoan Trang ...nghe được,cùng với lũ câu nô mà thôi.
Trả lờiXóaAnh rận chủ Xuân Ba nhắc đến câu nói của cố thủ tướng Võ Văn Kiệt gì mà triệu người vui triệu người buồn, anh toàn xuyên tạc bố láo, anh hiểu ngữ cảnh của câu nói ấy không mà thở ra như đúng rồi thế hở ? Nếu không biết thì tự google mà đọc đi nhé.
Trả lờiXóaHỏi buồn cười thật, tỷ lệ hòa hợp cá nhân cao hay thấp là do bản thân người ta có muốn hòa hợp hòa giải hay không chứ Đảng và chính phủ nào có phân biệt hay kỳ thị đâu, chỉ là bản thân những người của chế độ cũ có dám gạt bỏ quá khứ để bắt tay với tương lai hay không thôi
Trả lờiXóaChính sách của Đảng và nhà nước luôn rộng mở chào đón những người thực tâm muốn quay đầu về quê hương cố quốc, chỉ là bản thân họ có dám gạt bỏ quá khứ hay không thôi hay vẫn còn tư tưởng chống cộng như 43 năm trước thì bó tay
Trả lờiXóabài viết phân tích đúng lắm. đánh kẻ chạy đi không ai đánh kẻ chạy lại. Vậy muốn hòa hợp hòa giải dân tộc thì phải từ bỏ suy nghĩ chống đối với chế độ đã. Sau đó chúng ta mới có thể bắt tay nhau để hòa hợp hòa giải dân tộc cùng xây dựng đất nước được
Trả lờiXóa